Ευρωπαϊκή Ημέρα για την Κατάθλιψη: Η Ελλάδα στην πρώτη δεκάδα των χωρών με τα υψηλότερα ποσοστά στον κόσμο

Σύμφωνα με το Global Health Estimates (GHE) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, περίπου 264 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από κατάθλιψη. Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη δεκάδα των χωρών με τα υψηλότερα ποσοστά της ψυχικής νόσου.

Η κατάθλιψη θεωρείται μία από τις πιο κοινές και συχνές ψυχικές διαταραχές και επιβαρύνει σημαντικά την υγεία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), περισσότεροι από 40 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη πάσχουν από κατάθλιψη, γεγονός που την καθιστά μία από τις πιο συχνές ασθένειες στις χώρες της ΕΕ.

Οι καταθλιπτικές συνδρομές είχαν πρωτοπεριγραφεί από τον Ιπποκράτη και θεωρούνταν ανάμεσα στις πιο εμμένουσες , σταθερές και σωστά διαγνωσμένες ιατρικές καταστάσεις.
Σε κάποια άτομα εμφανίζεται μονό ένα επεισόδιο διαταραχής,  που διαρκεί από κάποιες εβδομάδες μέχρι μήνες, αλλά οι περισσότεροι ασθενείς αντιμετωπίζουν χρόνια, επαναλαμβανόμενα καταθλιπτικά επεισόδια.  Επίσης, υπάρχει ακόμη μια υποομάδα ασθενών που πάσχουν από διπολική διαταραχή, εναλλάσσοντας μανιακά με καταθλιπτικά επεισόδια.

Συμπτώματα Κατάθλιψης

Το καταθλιπτικό άτομο αισθάνεται μειωμένη διάθεση. Συνήθως το περιγράφει ως θλίψη, ακεφιά ή απόγνωση.

Ο καταθλιπτικός ασθενής χάνει το ενδιαφέρον για τη ζωή, ελαττώνει τις αγαπημένες του δραστηριότητες. Σε ήπιες μορφές ¨προσπαθεί¨ να φάει, ¨προσπαθεί¨ να κάνει έρωτα ή ¨προσπαθεί¨ να ενασχοληθεί με δραστηριότητες.

Όσο επιδεινώνεται η νόσος, ο καταθλιπτικός ασθενής γίνεται σημαντικά αδιάφορος προς τις καθημερινές του δραστηριότητες, ακόμη και σε αυτές που πρωτύτερα του προκαλούσαν ευχαρίστηση.

Το χιούμορ του φαίνεται να έχει εξαφανιστεί, παρά μόνο εάν αυτό έχει ένα κυνικό ή σαρδόνιο πέπλο.

Το άγχος είναι επίσης συχνή ψυχολογική απόκριση του καταθλιπτικού ασθενούς. Αυτό συμβαίνει υποσυνείδητα γιατί πιστεύει ότι επίκειται κάποια απειλή προς την υγεία του.

Στην σοβαρή μορφή της νόσου, το άγχος μετατρέπεται σε απόσυρση και απάθεια. Ο ασθενής γίνεται απαθής γιατί δεν μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του.

Έτσι, αποσύρεται για να προστατευτεί από τα εσωτερικά του συναισθήματα (συνήθως θυμού) καθώς η αγωνία του μετατρέπεται σιγά σιγά σε οξεία απόγνωση.

Ο θυμός είναι ένα από τα προεξέχοντα συμπτώματα του συναισθήματός του και μπορεί να είναι ευθύς (γιατί θεωρεί ότι δεν είναι αγαπητός από τους άλλους) ή ύπουλα κεκαλυμμένος προσπαθώντας να κάνει και τη ζωή των γύρω του δύσκολη.

Συμπεριφορά

Η βραδύτητα τόσο στην λειτουργία, όσο και στην επεξεργασία (της σκέψης)  είναι χαρακτηριστικό στους καταθλιπτικούς ασθενείς. Οι κινήσεις του και οι απαντήσεις του είναι αργές  ακόμη και αν βρίσκεται σε διέγερση ή είναι υπερκινητικός , η κύρια συμπεριφορά του είναι σκόπιμα μειωμένη.

Σωματικά συμπτώματα

Στην κατάθλιψη όμως υπάρχουν σημαντικές αλλαγές στην φυσιολογική λειτουργία του σώματος με μειωμένο μεταβολικό ρυθμό, γαστρεντερική δυσλειτουργία, ξηροστομία και μεταβολές σε όλες τις σωματικές λειτουργίες που βρίσκονται υπό νευρο-ορμονικό έλεγχο.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η κατάθλιψη συνοδεύεται από υψηλή θνητότητα και θνησιμότητα από σωματικές παθήσεις. Πιο συχνά συμπτώματα είναι η αϋπνία με δυσκολία στον έναρξη του ύπνου ή αδυναμία ξυπνήματος το πρωί, η κόπωση, η μείωση της όρεξης, η δυσκοιλιότητα (αν και στα αρχική καταθλιπτική συνδρομή υπάρχουν διαρροϊκές κενώσεις), η μείωση της λίμπιντο, οι πονοκέφαλοι, η αυχεναλγία, η οσφυαλγία, τα διάφορα άλλα άλγη και ξηρότητα με καύσος της στοματικής κοιλότητας και συνοδή μη ευχάριστη γεύση. Τα συμπτώματα πρέπει να εκτιμώνται στην ψυχιατρική εξέταση, αφού αυτά μπορεί να έχουν κάποιο συμβολικό νόημα για τον ασθενή.

Συγκεκριμένοι Στρεσογόνοι Παράγοντες

Απώλεια: Η απώλεια ενός αγαπητού αντικειμένου είναι ο συνηθέστερος προκλητικός παράγοντας της κατάθλιψης.  Κάποιες φορές μπορεί να υπάρξει ένα χρονικό διάστημα ημερών, μηνών ή ακόμη ετών μεταξύ της απώλειας και της καταθλιπτικής αντίδρασης, κυρίως γιατί αυτό το άτομο ήταν σε άρνηση της απώλειας, επομένως είχε αποφύγει τις συναισθηματικές αντιδράσεις.

Σε αυτόν τον μηχανισμό βασίζονται και οι καταθλίψεις των εορτών (πχ. Οι καταθλίψεις κατά την διάρκεια των Χριστουγέννων, λόγω του συναισθήματος ότι είναι μόνοι, εγκαταλειμμένοι και αποδυναμωμένοι την ώρα που οι υπόλοιποι είναι όλοι μαζί οικογενειακά, ευτυχισμένοι.)

Απειλές προς την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση: Όλοι μας έχουμε εσωτερικές ψυχικές αναπαραστάσεις σημαντικών ανθρώπων στη ζωή μας, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μας. Οι αναπαραστάσεις του εαυτού μας μπορεί να είναι ακριβέστατες ή σημαντικά διαστρεβλωμένες. Χρησιμοποιώντας τον όρο αυτοπεποίθηση περιγράφουμε ένα κομμάτι της αυτο-αναπαράστασής μας και πιο συγκεκριμένα την ικανότητα της προσαρμοστικής μας ικανότητας. Με άλλα λόγια αυτός που έχει αυτοπεποίθηση αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ικανό να καλύψει τις ανάγκες του και να διασφαλίσει την επιβίωση του.

Επιτυχία: Παράδοξα κάποιος μπορεί να νοσήσει από κατάθλιψη σε αντίδραση κάποιας επιτυχίας ή επίτευξης στόχου. Η επαγγελματική προαγωγή ή οποιαδήποτε επιβράβευση που μπορεί να επιφέρει αυξημένες ευθύνες και κοινωνικό status μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη. Συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις δύο δυναμικά συναντώνται: στο πρώτο, το άτομο αισθάνεται ότι δεν αξίζει την επιτυχία (μολονότι είναι κοινά αποδεκτό ότι αξίζει την επιβράβευση) πιστεύοντας ότι αργότερα θα είναι ανεπαρκής για τη θέση λαμβάνοντας την απόρριψη των τρίτων, ενώ στο δεύτερο φοβάται ότι με την επιτυχία του θα έχει αντίποινα από τον κοινωνικό του περίγυρο, συσχετίζοντας υποσυνείδητα τη διαμαρτυρία με την επιθετικότητα.

Αναπτυξιακά Δυναμικά

Ο καταθλιπτικός ασθενής συνήθως κατάγεται από μια οικογένεια με ιστορικό κατάθλιψης, υψηλών προσδοκιών και χαμηλής αυτοεκτίμησης που έχει μεταφερθεί από γενεά σε γενεά. Ο θάνατος ή ο αποχωρισμός από ένα γονέα όταν ο ασθενής βρίσκεται σε μικρή ηλικία είναι επίσης κοινό χαρακτηριστικό των ιστορικών. Ο ασθενής όχι μόνο βιώνει τον αποχωρισμό, αλλά συγκατοικεί με τον γονέα σε μια περίοδο θλίψης και απόγνωσης. Ο ασθενής συχνά είναι ο κομιστής πέρα των συνηθισμένων γονεϊκών προσδοκιών και των ελπίδων. Συνήθως οι γονείς αισθάνονται ανεπιτυχείς και θέλουν το παιδί τους να επιτύχει εκεί που αυτοί απέτυχαν. Το παιδί γίνεται ένα όχημα ελπίδων και θεωρεί ότι η αγάπη τους διασυνδέεται με τις προσωπικές τους επιτυχίες.

Συμπέρασμα

Η συνέντευξη ενός καταθλιπτικού ασθενούς απαιτεί ευαισθησία και την ικανότητα της ενσυναίσθησης του σοβαρού ψυχολογικού πόνου. Ο θεραπευτής πολλές φορές θα αναγκαστεί να δοκιμάσει τη βασική του ανθρωπιά όπως και την επαγγελματική του ικανότητα, αν και το στοίχημα είναι μεγάλο. Η κατάθλιψη μπορεί να προσβάλει παραγωγικά και ενδεχομένως υγιή άτομα που έχουν τέλεια πρόγνωση και αποθεραπεία. Η θεραπεία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το αποτέλεσμα.