Αντίσταση στην Ινσουλίνη: ο Κύριος Παράγοντας που Οδηγεί στην Ανάπτυξη Μεταβολικού Συνδρόμου

Η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι μια μεταβολική διαταραχή που συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη μεταβολικού συνδρόμου και των διαταραχών που το συνοδεύουν, όπως αυξημένη εναπόθεση κοιλιακού λίπους, διαταραχή στο μεταβολισμό των λιπιδίων, υπέρταση, έντονη κόπωση και χαμηλά επίπεδα ενέργειας.
 
Οκτώ στους δέκα ενήλικες έχουν μια τουλάχιστον από τις παραπάνω μεταβολικές διαταραχές. 
 
Το μεταβολικό σύνδρομο είναι ο πιο σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας για την υγεία εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων στο δυτικό κόσμο.
 
Ιατρικές παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής, στη διατροφή και στις ελλείψεις του οργανισμού, αλλάζουν ριζικά την κατάσταση της υγείας και βελτιώνουν την καθημερινότητα ατόμων με μεταβολικό σύνδρομο.
 
Το μεταβολικό σύνδρομο είναι μια μεταβολική διαταραχή που προκύπτει από την αντίσταση στην ινσουλίνη.  
 
Εκδηλώνεται με:

• Αύξηση του σωματικού βάρους και εναπόθεση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς.
• Επίπεδα ζαχάρου στα ανώτερα φυσιολογικά όρια (πάνω από 100 mg/dl)
• Διαταραχή στο μεταβολισμό των λιπιδίων, με αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων και μειωμένα επίπεδα καλής χοληστερόλης (HDL).
• Υπέρταση.

 
Η παρουσία τριών τουλάχιστον από τα παραπάνω σε ένα άτομο, ορίζεται ως μεταβολικό σύνδρομο.
 
Η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι ο κοινός παράγοντας που οδηγεί στην ανάπτυξη των παραπάνω διαταραχών. 
 
Η ινσουλίνη λειτουργεί ως κλειδί, που όταν συνδέεται στην επιφάνεια των κυττάρων, επιτρέπει την είσοδο της γλυκόζης στο εσωτερικό τους.
 
Όταν τα κύτταρα εκτίθενται σε υπερβολική ποσότητα ζάχαρης, για να προστατευτούν μειώνουν την απόκριση τους στην ινσουλίνη.
 
Η περίσσια γλυκόζης που δεν μπορεί πλέον να μπει μέσα στα κύτταρα, μετατρέπεται σε λίπος αυξάνοντας το σωματικό βάρος και επιδεινώνοντας το μεταβολικό προφίλ των ασθενών.
 
 
Μεταβολικές Διαταραχές & Συμπτώματα που Συνδέονται με το Μεταβολικό Σύνδρομο
 
Το μεταβολικό σύνδρομο επιβαρύνει την υγεία ενός μεγάλου μέρους των ενήλικων στις δυτικές χώρες. Ένας στους τρεις περίπου πάσχουν από μεταβολικό σύνδρομο στην Ευρώπη, ενώ οκτώ στους δέκα έχουν κάποιο από τα χαρακτηριστικά στοιχεία του συνδρόμου (κεντρική παχυσαρκία, οριακά αυξημένη γλυκόζη, δυσλιπιδαιμία, υπέρταση).
 
Το μεταβολικό σύνδρομο μπορεί να προκαλέσει:

• Λιπώδη διήθηση του ήπατος: Το λιπώδες ήπαρ, είναι η αυξημένη εναπόθεση τριγλυκεριδίων και λίπους στο συκώτι, που προκύπτει ως συνέπεια του μεταβολικού συνδρόμου.

• Αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέως, προκύπτουν κυρίως από την αυξημένη κατανάλωση τροφών που περιέχουν φρουκτόζη (αναψυκτικά, φρούτα, χυμοί, μέλι, αγαύη) και αλκοόλ. Τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέως επιδεινώνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη και το μεταβολικό σύνδρομο.   
   
• Εναπόθεση σπλαχνικού λίπους με αύξηση της περιμέτρου στην κοιλιακή χώρα: συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Το σπλαχνικό λίπος, παράγει ουσίες (αδιπονεκτίνες) που προάγουν τη φλεγμονή και την αντίσταση στην ινσουλίνη.
   
• Αύξηση του σωματικού βάρους και αδυναμία μείωσής του, ακόμη και μετά από σημαντική ελάττωση της ποσότητας τροφής: Η αυξημένη έκκριση ινσουλίνης βάζει το σώμα σε λειτουργία αποθήκευσης λίπους και αυξάνει το αίσθημα της πείνας. Εφόσον δεν λυθεί η αντίσταση στην ινσουλίνη, η μείωση της ποσότητας της τροφής δεν αρκεί από μόνη της ώστε να αρχίσει το σώμα να καίει λίπος και απλά καταλήγει σε αυξημένη ιστών, όπως οι μύες και δομικά στοιχεία του οργανισμού. Αυτός είναι ο λόγος που το μεταβολικό σύνδρομο συνδέεται με απώλεια μυϊκής μάζας, τριχόπτωση, επιτάχυνση της γήρανσης του δέρματος, και οστεοπόρωση.
   
• Χαμηλά επίπεδα ενέργειας: άτομα με μεταβολικό σύνδρομο έχουν μειωμένο μεταβολισμό. Η κατάσταση λειτουργίας του οργανισμού είναι η αποθήκευση λίπους και η μειωμένη απόδοση σε ενέργεια. Αυτό εκδηλώνεται με χαμηλά επίπεδα ενέργειας, εύκολη κόπωση, κακή φυσική κατάσταση, αυξημένο σωματικό βάρος και αυξημένη πείνα.
   
• Ενίσχυση των φλεγμονών: η αντίσταση στην ινσουλίνη που είναι η βασική μεταβολική διαταραχή που χαρακτηρίζει το μεταβολικό σύνδρομο, προάγει την εκδήλωση φλεγμονών και καταστέλλει τους μηχανισμούς επούλωσης του οργανισμού.
   
• Αθηρωμάτωση και αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο: το μεταβολικό σύνδρομο αυξάνει σημαντικά τη διαδικασία εναπόθεσης αθηρωματικών πλακών στα αγγεία. Ελλείψεις σε βιταμίνη C, K2, D, μαγνήσιο και η αντίσταση στην ινσουλίνη συνδέονται με χαμηλή ελαστικότητα των αγγείων και αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακό κίνδυνο.

• Αύξηση των εξάρσεων στα αυτοάνοσα νοσήματα: η αντίσταση στην ινσουλίνη, οι ελλείψεις σε μικροθρεπτικά, η αλλοίωση της χλωρίδας και της ικανότητας διαχείρισης της φλεγμονής, επιβαρύνουν την πορεία αυτοάνοσων ασθενειών, όπως η νόσος του Χασιμότο, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο λύκος.   
   
• Ορμονικές διαταραχές: με χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης στους άντρες και διαταραχές στα επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης στις γυναίκες
   
• Απώλεια μυϊκής μάζας: τα αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης εμποδίζουν τη χρήση του λιπώδους ιστού ως πηγή ενέργειας, με αποτέλεσμα την αποδόμηση πρωτεϊνών και απώλεια μυϊκού ιστού.
   
• Εναλλαγές υπερέντασης με εξάντληση: οι αυξομειώσεις στα επίπεδα τις γλυκόζης στο αίμα, καταλήγουν σε συχνές υπογλυκαιμίες. Στην προσπάθεια του οργανισμός να ανεβάσει τα επίπεδα γλυκόζης ώστε να τροφοδοτήσει τον εγκέφαλο, εκκρίνει αυξημένες ποσότητες αδρεναλίνης, που προκαλούν υπερένταση και εκνευρισμό που εναλλάσσονται με εξάντληση.  
   
• Μειωμένη πνευματική διαύγεια: το μεταβολικό σύνδρομο συνοδεύεται συχνά από μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης και διαταραχές της μνήμης, που οφείλονται σε διαταραχή στο μεταβολισμό των νευροδιαβιβαστών, διαταραχή της εντερικής χλωρίδας, ελλείψεις σε ωμεγα-3 λιπαρά οξέα και σε αυξημένες ανάγκες του οργανισμού σε μικροθρεπτικά συστατικά που συνδέονται με τις εγκεφαλικές λειτουργίες, όπως βιταμίνη Β12, ψευδάργυρος, μαγνήσιο, χαλκός, αντιοξειδωτικά, βιταμίνες Β1, Β3, Β6, Β5, C, D.  
   
• Διαταραχή της λειτουργίας και της κινητικότητας του γαστρεντερικού συστήματος: καούρες, δυσκοιλιότητα, διάρροια, αίσθημα φουσκώματος και κοιλιακή διάταση.   

 
Το μεταβολικό σύνδρομο είναι πιθανόν ο πιο σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας για την υγεία στις δυτικές χώρες.
Οφείλεται στον τρόπο ζωής, στη διατροφή και ελλείψεις του οργανισμού.
 
Είναι ενθαρρυντικό ότι πρόκειται για μια παθολογική κατάσταση που μπορεί να μεταβληθεί με ιατρικές παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής, στη διατροφή και στη διόρθωση των ελλείψεων και των μεταβολικών διαταραχών που το συνοδεύουν.
 
Ωστόσο, ο εντοπισμός και η διόρθωση των μεταβολικών διαταραχών και των ελλείψεων που συνοδεύουν το μεταβολικό σύνδρομο είναι δύσκολη με τις κοινές εργαστηριακές εξετάσεις.
 
Συχνά αυτές παραμένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, χωρίς να εντοπιστούν και να διορθωθούν.
 
Σε περίπτωση που δεν αντιμετωπιστεί, το μεταβολικό σύνδρομο, συνεχίζει να επιβαρύνει την υγεία και να αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης καρδιαγγειακών νοσημάτων, διαβήτη, παχυσαρκίας, καρκίνου, χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας και επιδεινώνει την πορεία χρόνιων φλεγμονωδών νοσημάτων όπως τα αυτοάνοσα.
 
 
Αντίσταση στην Ινσουλίνη Τρόπος Ζωής & Ελλείψεις του Οργανισμού

Ασθενείς που αντιμετωπίζουν μεταβολικές διαταραχές, όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη, πρέπει να εντοπίσουν τις ακριβείς ελλείψεις που επηρεάζουν την υγεία τους, καθώς αυτές συνδέονται άμεσα με την πορεία της νόσου τους και τη συνολική κατάσταση της υγείας τους.
 
Ο καθιστικός τρόπος ζωής, η χρόνια αυξημένη κατανάλωση τροφών που αυξάνουν την έκκριση ινσουλίνης και ελλείψεις σε βιταμίνες και μικροθρεπτικά στοιχεία που χρειάζονται για την ομαλή λειτουργία των υποδοχέων της ινσουλίνης, μειώνουν σταδιακά την απόκριση των κυττάρων και του οργανισμού σε αυτήν.
 
Ένα ζωτικό κομμάτι της ομαλής μεταβολικής λειτουργίας του οργανισμού και στην επίλυση της αντίστασης στην ινσουλίνη, είναι η επάρκεια σε βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία και μικροθρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα: 

• στην ομαλή έκκριση και λειτουργία της ινσουλίνης: μαγνήσιο, χρώμιο, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, βιταμίνη Κ2, βιταμίνη D3, προβιοτικά)
   
• στη φυσιολογική ολοκλήρωση των διαδικασιών επούλωσης του δέρματος και των ιστών: βιταμίνη C, ψευδάργυρος, βιταμίνη Ε, αμινοξέα, αντιοξειδωτικά, βιταμίνη D3. 
   
• στη διαχείριση της χρόνιας φλεγμονής: ω-3 λιπαρά οξέα, βιταμίνη C, βιταμίνη D3.
   
• στη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος: βιταμίνη D3, βιταμίνη C,  ω-3 λιπαρά, προβιοτικά, ψευδάργυρος.
      

Ελλείψεις σε μικροθρεπτικά στοιχεία και βιταμίνες, που συμμετέχουν στις μεταβολικές διεργασίες του οργανισμού, επηρεάζουν αρνητικά την πορεία της υγείας, διευκολύνουν την ανάπτυξη αντίστασης στην ινσουλίνη, δυσχεραίνουν την επούλωση των ιστών και προάγουν τις χρόνιες φλεγμονές.   
 
Για την επίλυση της αντίστασης στην ινσουλίνη απαιτούνται ιατρικές παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής, στη διόρθωση των ελλείψεων και στη διατροφή.
 
Εάν δε διαχειριστούν οι ελλείψεις και οι μεταβολικές διαταραχές που προκαλούν την αντίσταση στην ινσουλίνη η επίλυση της είναι ιδιαίτερα δυσχερής και οδηγεί σε σταθερή επιδείνωση της υγείας.

Ειδικές εξετάσεις που μετρούν πολύ μικρά μόρια, εντοπίζουν τις ακριβείς ιατρικές παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν στον τρόπο ζωής και διατροφής και επιφέρουν μακροχρόνια και σημαντική βελτίωση στην πλειοψηφία των περιπτώσεων.
 
 
Ειδικές Εξετάσεις Συμβάλλουν στην Αντιμετώπιση του Μεταβολικού Συνδρόμου
 
Ειδικές εξετάσεις εντοπίζουν τις ελλείψεις και τις μεταβολικές διαταραχές που συνδέονται με την ανάπτυξη μεταβολικού συνδρόμου.
 
Η μέτρηση πολύ μικρών μορίων με τη διενέργεια εξειδικευμένων αναλύσεων, παρέχει ακριβή εικόνα για την κατάσταση της υγείας του κάθε ατόμου ξεχωριστά. 

Οι Μεταβολομικές Αναλύσεις ανιχνεύουν πάνω από 80 δείκτες που εντοπίζουν: 

• τις ελλείψεις σε βιταμίνες, ένζυμα, μεταλλικά στοιχεία, αμινοξέα, και ωμέγα 3 λιπαρά οξέα
   
• μεταβολικές διαταραχές, όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη
   
• τη διαχείριση της φλεγμονής
   
• την ικανότητα παραγωγής ενέργειας 
   
• την αντιοξειδωτική ικανότητα του οργανισμού
   
• την κατάσταση της εντερικής χλωρίδας (μικροβίωμα)
   
• την παρουσία διαταραχών στο μεταβολισμό των πρωτεϊνών, των υδατανθράκων και των λιπιδίων
   
• διαταραχές στη λειτουργία του νευρικού συστήματος
   
• διαταραχές στην ορμονική λειτουργία

Τα αποτελέσματα των εξετάσεων συνοδεύονται από το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο που ταιριάζει στον κάθε ασθενή και η σταθερή παρακολούθηση από γιατρό είναι απαραίτητη.
 
Η αγωγή αποτελείται από βιταμίνες και μικροθρεπτικά συστατικά, διατροφή, καθώς και συστάσεις που αφορούν στον τρόπο ζωής, με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεων.
  
Καθώς οριακές ελλείψεις του οργανισμού σε μικροθρεπτικά συστατικά, συσσωρεύονται σταδιακά στο χρόνο και οδηγούν σε νόσο, χρειάζεται χρόνος και προσπάθεια για τη διόρθωση τους.
 
Η διενέργεια των εξετάσεων είναι το πρώτο βήμα.
 
Στη συνέχεια, ο γιατρός σχεδιάζει το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο που ταιριάζει στον κάθε ασθενή, με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεων.
 
Ο ασθενής εφαρμόζει την αγωγή για την αντιμετώπιση του νοσήματός του και τη βελτίωση της υγείας του. Είναι κάτι που χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια, σε συνδυασμό με σταθερή παρακολούθηση από την ομάδα μας.
 
Συνήθως απαιτούνται 6-8 μήνες για την επίτευξη μιας σημαντικής αλλαγής και ένα έτος για να σταθεροποιηθεί ο οργανισμός σε ένα καλύτερο επίπεδο λειτουργίας
 
Η στοχευμένη διόρθωση των ελλείψεων και η αποκατάσταση των μεταβολικών παραγόντων κινδύνου συμβάλλουν στη(ν):

• βελτίωση των συμπτωμάτων της νόσου
   
• μείωση και εξάλειψη της εναπόθεσης λίπους στο ήπαρ
   
• μείωση του σπλαχνικού λίπους και του σωματικού βάρους
   
• βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ (χοληστερίνη, τριγλυκερίδια)
   
• διόρθωση των ελλείψεων του οργανισμού σε βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία και μικροθρεπτικά συστατικά
   
• επίλυση του μεταβολικού συνδρόμου (αντίσταση στην ινσουλίνη, μεταβολισμός του ζαχάρου)
   
• βελτίωση της ποιότητας ζωής (αύξηση των επιπέδων ενέργειας, βελτίωση της λειτουργίας του εντέρου)
   
• αύξηση των επιπέδων ενέργειας

 
Μέσα από την κλινική μας εμπειρία έχουμε διαπιστώσει ότι το μεταβολικό σύνδρομο, βελτιώνεται στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων με στοχευμένες ιατρικές παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής, στη διόρθωση των ελλείψεων και στη διατροφή.
 
Η διόρθωση των ελλείψεων του οργανισμού και η αποκατάσταση των μεταβολικών διαταραχών, συμβάλλουν σε ουσιαστική βελτίωση της κατάστασης της υγείας και της κλινικής εικόνας του ασθενή.
 
Βελτιώνονται οι δείκτες που σχετίζονται με την αντίσταση στην ινσουλίνη, την εντερική χλωρίδα, την οξείδωση, την ικανότητα του οργανισμού να διαχειρίζεται τη φλεγμονή, καθώς και τα επίπεδα του βάρους.
 
Σήμερα η ιατρική διαθέτει περισσότερα εργαλεία από αυτά που διέθετε δέκα ή πέντε μόλις χρόνια πριν. Όταν η φαρμακευτική αγωγή, η διόρθωση των ελλείψεων και η διατροφή του κάθε ασθενούς προσαρμόζονται στο μεταβολικό του προφίλ, αλλάζουν ριζικά την ποιότητα ζωής και την κατάσταση της υγείας των ατόμων με μεταβολικό σύνδρομο. 
 

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

[1] Metabolomic and Lipidomic Signatures of Metabolic Syndrome and its Physiological Components in Adults: A Systematic Review.  Stéphanie Monnerie et al. Nature – Scientific Reports. 2020. 

[2] The Global Epidemic of the Metabolic Syndrome Mohammad G. Saklayen Curr Hypertens Rep. 2018

[3] Fructose Intake, Serum Uric Acid, and Cardiometabolic Disorders: A Critical Review., Caliceti C. Nutrients. 2017

[4] Uric Acid as a Cause of the Metabolic Syndrome  King C et al. Uric Acid in Chronic Kidney Disease. Contrib Nephrol. Basel, Karger, 2018

[5] Metabolic Syndrome and Skin Diseases  Yu Hu et al Front Endocrinol (Lausanne). 2019

[6] Association between Bone Mineral Density and Metabolic Syndrome among Reproductive, Menopausal Transition, and Postmenopausal Women. Rogelio Salas et al. J. Clin. Med. 2021

[7] Effect of vitamin C on endothelial function in health and disease: A systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Ammar W. Ashor et al. Atherosclerosis 2014.

[8] Vitamin K₂—a neglected player in cardiovascular health: a narrative review. Hariri E, Kassis N, Iskandar J, et al Open Heart BMJ 2021

[9] Non-linear Mendelian randomization analyses support a role for vitamin D deficiency in cardiovascular disease risk Get access  Arrow Ang Zhou et al. European Heart Journal, 7 May 2022
[10] Dietary micronutrients in the wake of COVID-19: an appraisal of evidence with a focus on high-risk groups and preventative healthcare. McAuliffe S, Ray S, Fallon E, et al. BMJ Nutr Prev Heal 2020:bmjnph-2020-000100.
[11] Targeted Metabolomic Analysis of Serum Fatty Acids for the Prediction of Autoimmune Diseases. Dimitris Tsoukalas, Vassileios Fragoulakis, Evangelia Sarandi et. al. Frontiers in Molecular Biosciences, Metabolomics November 2019. 
[12] Insulin Resistance and Vitamin D Deficiency: A Link Beyond the Appearances.  Valentina Trimarco et al. Front. Cardiovasc. Med., 17 March 2022
[13] Role of Minerals and Trace Elements in Diabetes and Insulin Resistance  Pallavi Dubey et al.  Nutrients. 2020 
[14] Effects of Magnesium Deficiency on Mechanisms of Insulin Resistance in Type 2 Diabetes: Focusing on the Processes of Insulin Secretion and Signaling  Krasimir Kostov Int J Mol Sci. 2019
[15] Effect of supplementation with vitamins D3 and K2 on undercarboxylated osteocalcin and insulin serum levels in patients with type 2 diabetes mellitus: a randomized, double-blind, clinical trial  J. I. Aguayo-Ruiz et al. Diabetology & Metabolic Syndrome August 2020.
[16] Prediction of Autoimmune Diseases by Targeted Metabolomic Assay of Urinary Organic Acids. Dimitris Tsoukalas et al. Metabolites. 2020 Dec 8. 
[17] A Clinical Trial for the Identification of Metabolic Biomarkers in Hashimoto’s Thyroiditis and in Psoriasis: Study Protocol . Evangelia Sarandi, Sabine Kruger Krasagakis, Dimitris Tsoukalas, Gottfried Rudofsky, Aristides Tsatsakis. ISP Pathophysiology  May 2021.
[18] Dietary factors in rheumatic autoimmune diseases: a recipe for therapy? Shani Dahan, Yahel Segal1 and Yehuda Shoenfeld. NATURE REVIEWS | RHEUMATOLOGY. 13 Apr 2017.
 

Επιμέλεια Κειμένου: Επιστημονική Ομάδα Metabolomic Medicine