Discover
Edit Template

Ανδρική υπογονιμότητα: Υπάρχει και αντιμετωπίζεται επαναστατικά!

By Alessandra Bratti
Listen to this article

Ανδρική Υπογονιμότητα: Υπάρχει Και Αντιμετωπίζεται Επαναστατικά!

Γράφει o Νικόλαος Μπράττης

Χειρουργός Ουρολόγος
Ανδρολόγος

Συχνά τα αίτια της υπογονιμότητας του άνδρα είναι αντιμετωπίσιμα ή επιτρέπουν προληπτική δράση. Για το λόγο αυτό είναι καθοριστικής σημασίας η αναγνώριση και η κατανόηση των παθήσεων από τον εξειδικευμένο Oυρολόγο - Ανδρολόγο.

 Παρά τη σπουδαία πρόοδο των τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, στόχος του ειδικού, δεν είναι μόνο η ανεύρεση σπέρματος, αλλά η μεγιστοποίηση του αναπαραγωγικού ανδρικού δυναμικού που κατά συνέπεια θα επιτρέψει στο ζευγάρι την απόκτηση παιδιού με τη χρήση λιγότερο επεμβατικών τεχνικών υποβοήθησης και με τη μικρότερη δυνατή ιατρική, φαρμακευτική, ψυχολογική αλλά και οικονομική απώλεια. Στα πλαίσια της πρόληψης, αλλά κυρίως της αντιμετώπισης, ο ουρολόγος καλείται να προσφέρει σύγχρονες χειρουργικές λύσεις όπως η  διόρθωση της κλινικής κιρσοκήλης, η  χειρουργική ανεύρεση και συλλογή ορχικού ιστού και σπερματοζωαρίων απευθείας από την επιδιδυμίδα ή τους όρχεις, η αποκατάσταση της απόφραξης των εκφορητικών οδών.

«Η ανδρική γονιμότητα, μια σωστή σπερματογένεση επηρεάζεται από τη θερμοκρασία που και αυτή πρέπει να είναι κατάλληλη, δροσερή, απαιτεί ουσιαστικά ένα περιβάλλον που θα βοηθήσει τους όρχεις να παράξουν σπερματοζωάρια.  Από τον όρχι, τα σπερματοζωάρια μπαίνουν στην επιδιδυμίδα, κατά τη μετάβαση γίνεται και η ωρίμανση των σπερματοζωαρίων, ώστε να επιτρέψουν το ωάριο να γονιμοποιηθεί μετά την εκσπερμάτιση.»

 

Κατά την εκσπερμάτιση οι σπερματοδόχες κύστεις συσπώνται και προωθούν το υγρό τους, που περιέχει και τα σπερματοζωάρια προς τους εκσπερματικούς πόρους μέσω του προστάτη, που κατά τη σεξουαλική διέγερση εκκρίνει το δικό του υγρό, εκεί περιέχονται στοιχεία απαραίτητα για τη ρευστοποίηση ταυ σπέρματος. Όταν οι εκσπερματιστικοί πόροι συσπώνται το υγρό με τα σπερματοζωάρια μπαίνει με δύναμη στην ουρήθρα και αναμειγνύεται με το προστατικό υγρό.

Μαζί με την παραγωγή, ωρίμανση, μεταφορά και αποθήκευση του σπέρματος,  προφανώς απαιτείται και καλή σεξουαλική λειτουργία (δηλαδή καλή στύση και σωστή εκσπερμάτιση). Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι η φυσιολογική σπερματογένεση εξαρτάται  από την παρουσία φυσιολογικής ποσότητας της ανδρικής ορμόνης τεστοστερόνης αλλά και από κάποιες ορμόνες που παράγονται από τον εγκέφαλο και συγκεκριμένα από τον υποθάλαμο και την υπόφυση και ρυθμίζουν τόσο τη σπερματογένεση, όσο και την παραγωγή της τεστοστερόνης. Εν κατακλείδει η στύση και η εκσπερμάτιση εξαρτώνται από τα φυσιολογικά επίπεδα τεστοστερόνης, από τη σωστή λειτουργία του κεντρικού – εγκέφαλος, νωτιαίος μυελός- και του περιφερικού νευρικού συστήματος.

Τι οδηγεί στην ανδρική υπογονιμότητα; Οποιαδήποτε ανωμαλία από την παραγωγή του σπέρματος έως και την εκσπερμάτιση

Ορχική Ανεπάρκεια

Κρυψορχία –  Είναι η κατάσταση κατά την οποία, ο ένας ή και οι δύο όρχεις, δεν παίρνουν τη φυσιολογική τους θέση στο όσχεο ενώ παραμένουν μέσα στο σώμα, με αποτέλεσμα να γίνονται ατροφικοί. Η κρυψορχία είναι παρούσα κατά τη γέννηση και πρέπει να αντιμετωπίζεται στο πρώτο έτος ζωής.

Ορχίτιδα (ιογενής) –  Αφορά κυρίως στη φλεγμονή των όρχεων που μπορεί να παρουσιαστεί κατά την προσβολή ενός αγοριού ή άνδρα από τον ιό της παρωτίτιδας και να προκαλέσει βλάβη της σπερματογένεσης. Εμφανίζεται σπάνια πια εφόσον τα παιδιά εμβολιάζονται.

Συστροφή όρχεος –  Είναι μία πολύ επείγουσα κατάσταση, κατά την οποία ο όρχις κάνει μία ή περισσότερες στροφές γύρω από τον κατακόρυφο άξονά του, με αποτέλεσμα να προκαλείται στραγγαλισμός των αγγείων του και εάν παραμείνει χωρίς αντιμετώπιση, οδηγεί σε νέκρωση και απώλεια του όρχεος. Εκδηλώνεται με ξαφνικό οξύ πόνο στον ένα όρχη αντανακλάται στην κοιλιά και συχνά συνοδεύεται με εμετό.

Σημείωση: Κάθε πόνος που εμφανίζεται στα όσχεο πρέπει να ελέγχεται από ουρολόγο.

Κυτταροτοξική θεραπεία (χημειοθεραπεία) –  Προκαλεί παροδική συνήθως βλάβη της σπερματογένεσης. Ακτινοθεραπεία –  Ισχύει ό,τι για την χημειοθεραπεία.

Σημείωση: Λόγω του υψηλού κινδύνου για μόνιμη βλάβη, πριν υποβληθεί ο άνδρας αναπαραγωγικής ηλικίας σε χημειοθεραπεία συστήνεται να δίνει σπέρμα για φύλαξη σε βαθειά κατάψυξη.

Χρωμοσωμικές ανωμαλίες –  Είναι οι γενετικές ανωμαλίες, οι οποίες δεν θεραπεύονται και τα άτομα που τις φέρουν παρουσιάζουν ορχική ανεπάρκεια, συνήθως και στην σπερματογένεση, αλλά και στην παραγωγή τεστοστερόνης. Σε άτομα με ολιγοασθενοτερατοσπερμία απαντώνται σε ποσοστό 3-12%, ενώ σε οζωσπερμικούς  ασθενείς μπορεί να φτάσουν και σε ποσοστό 20%. Η πιο συχνή τέτοια ανωμαλία είναι το σύνδρομο Kleinefelter.

Απόφραξη της γεννητικής οδού– Πρόκειται για απόφραξη στην οδό μεταφοράς του σπέρματος και μπορεί να συμβεί από το επίπεδο της επιδιδυμίδας έως και των εκσπερματιστικών πόρων.

Λοιμώξεις της γεννητικής οδού και των επικουρικών αδένων: αποτελούν και τα συχνότερα αίτια απόφραξης. Πρόκειται για διάφορες φλεγμονές που μπορεί να προσβάλλουν τους όρχεις, τις επιδιδυμίδες, το σπερματικό πόρο, τις σπερματοδόχους κύστεις, τους εκσπερματιστικούς πόρους, αλλά κυρίως τον προστάτη.

Σημείωση:  Οι φλεγμονές του προστάτη αναφέρονται τα κυριότερα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας, και οφείλονται στην πρωκτική επαφή χωρίς προφυλακτικό.

Προστατική κύστη του Muller – Η παρουσία μίας συγγενούς κύστης μέσα στον προστάτη που προκαλεί απόφραξη των εκσπερματιστικών πόρων.

Μετά από επεμβάσεις στη βουβωνική περιοχή ή στο όσχεο –  Απόφραξη ή διακοπή της γεννητικής οδού μπορεί να προκληθεί ιατρονενώς κατά τη διενέργεια επεμβάσεων για την αντιμετώπιση μιας βουβωνοκήλης κιρσοκήλης, υδροκήλης.

Συγγενής απλασία του σπερματικού πόρου ή της επιδιδυμίδας –  Πρόκειται για έλλειψη των στοιχείων αυτών, από τη γέννηση.  Συστήνεται έλεγχος στον άνδρα για το γονίδιο της κυστικής ίνωσης.

Ενδοκρινικές Διαταραχές

 Είναι σπάνιες καταστάσεις και περιλαμβάνουν:

Δυσλειτουργία του υποθαλάμου – απαντάται σε κάποια σπάνια σύνδρομα (Kallmann, Prader-Willi)

Ανεπάρκεια της υπόφυσης – μειωμένη παραγωγή των ορμονών της υπόφυσης (FSH και LΗ) Υπερπρολακτιναιμία – αύξηση της παραγωγής της ορμόνης προλακτίνης προκαλεί υποσπερματογένεση.

Εξωγενείς ορμόνες – η περίσσεια οιστρογόνων, ανδρογόνων ή γλυκοκορτικοειδών συνήθως από εξωγενή λήψη, δύναται να επηρεάσει τη σπερματογένεση.

Υπερθυρεοειδισμός, νεανικός σακχαρώδης διαβήτης

Κιρσοκήλη

Πρόκειται για κιρσοειδή διάταση του φλεβικού πλέγματος του σπερματικού τόνου, που αποχετεύει το αίμα από τον όρχη προς τη σπερματική φλέβα. Η κιρσοκήλη επιφέρει καθυστέρηση της ανάπτυξης του εφηβικού όρχεος και συνδέεται με ορισμένες ορμονικές διαταραχές. Ο πιο πιθανός μηχανισμός βλάβης είναι η αυξημένη θερμοκρασία στο όσχεο λόγω της λίμνασης του αίματος.

Ανοσολογικά Αίτια

Ένα ποσοστό 10-20% της ανεξήγητης υπογονιμότητας αφορά σε μια ανοσολογική διαταραχή που εκφράζεται με την παρουσία αντισπερματικών, αντιθυρεοσφαιρικών αντιμιτοχονδριακών ή αντικαρδιολιπινικών αντισωμάτων στον ορό του αίματος ή στο σπέρμα του άνδρα και στον ορό της γυναίκας καθώς και αντιπατρικών αντισωμάτων στη βλέννη του τραχήλου της μήτρας στη γυναίκα

Σεξουαλικές Διαταραχές

στυτική δυσλειτουργία – διαταραχές εκσπερμάτισης

υποσπαδίας και άλλες ανατομικές δυσμορφίες

συχνότητα – συγχρονισμός

Ιδιοπαθής Ανεπάρκεια Σπερματικού Επιθήλιου (ΙΑΣΕ)

Πρόκειται για περιπτώσεις υπογονιμότητας όπου παρά τον πλήρη έλεγχο, δεν αναδεικνύεται κάποιος αιτιολογικός παράγοντας.

 

Η παραγωγή των σπερματοζωάριων είναι μία πολύπλοκη και πολύ ευαίσθητη διαδικασία, η οποία επηρεάζεται από πάρα πολλούς παράγοντες που μπορεί να υπάρχουν στο περιβάλλον μας. Έτσι, η λήψη κάποιων φαρμάκων, η κατάχρηση αλκοόλ, το κάπνισμα, η τακτική έκθεση σε υψηλές θερμότητες για εργασιακούς λόγους ή με τη χρήση σάουνας και τακτικών μεγάλης διάρκειας θερμών λουτρών, μπορούν να βλάψουν τη σπερματογένεση, ενώ είναι βέβαιη και η βλαπτική επίδραση της έκθεσης σε τοξικούς παράγοντες, Οι θεραπευτικοί χειρισμοί ποικίλουν ανάλογα με το αίτιο. Οι νέοι υπογόνιμοι άνδρες με παθολογικό σπερμοδιάγραμμα, όταν δεν προκύπτει από τον έλεγχο κάποια άλλη αιτία υπογονιμότητας, και αφού ενημερωθούν ότι δεν είναι 100% βέβαιη η βελτίωση των παραμέτρων του σπέρματος και η επακόλουθη εγκυμοσύνη, διορθώνουν την κιρσοκήλη.

Οι γενετιστές προτείνουν η μικρογονιμοποίηση να γίνεται με τη χρήση μόνο σπερματοζωαρίων, ή το πολύ ώριμης σπερματίδας. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η κατάψυξη για φύλαξη και στη συνέχεια η καλλιέργεια και επεξεργασία του ορχικού ιστού για τη λήψη γεννητικών κυττάρων, είναι ελπιδοφόρα  για κάθε αζωοσπερμικό ασθενή να γίνει βιολογικός πατέρας.

Σε ενδείξεις υπογονιμότητας ανοσολογικής αιτιολογίας, με ή χωρίς την παρουσία αντισωμάτων, ή ανοσολογικής αρχής ασυμβατότητα σπέρματος και τραχηλικών και κολπικών εκκρίσεων, το ζευγάρι παραπέμπεται σε ειδικό ανοσολόγο, καθώς οι εμπειρικές θεραπείες με κορτικοειδή που εφαρμόστηκαν κατά το παρελθόν, απεδείχθησαν αναποτελεσματικές και με αρκετές παρενέργειες.

Πέραν αυτών, συνιστώνται στον υπογόνιμο άνδρα οπό διατροφικής πλευράς, η κατανάλωση οστρακοειδών, μαύρου πολύσπορου ψωμιού ολικής άλεσης, ξηρών καρπών, βασιλικού πολτού, ακτινιδίων και φυσικών χυμών, ενώ σε παχύσαρκους υπογόνιμους άνδρες συστήνεται η απώλεια βάρους και  η διακοπή του καπνίσματος και η λογική κατανάλωση σκληρών ποτών.

Όταν παρόλα αυτά δεν επιτυγχάνεται σύλληψη σε εύλογο χρονικό διάστημα, συστήνεται το ζευγάρι να προχωρήσει σε τεχνική υποβοηθούμενη αναπαραγωγή , δηλαδή αρχικά σπερματέγχυση (έως και τρεις προσπάθειες) και αν δεν επιτευχθεί ο στόχος σε εξωσωματική γονιμοποίηση, ειδικά όταν οι ηλικίες των συντρόφων είναι άνω των 40 ετών.