Πώς αντιμετωπίζεται η ανδρική υπογονιμότητα
Γράφει η Νικόλαος Μπράττης
Χειρουργός Ουρολόγος – Ανδρολόγος
Η τεχνική αντιμετώπισης της ανδρικής υπογονιμότητας ονομάζεται ενδοκυτταροπλασματική σπερματέγχυση ή απλώς μικρογονιμοποίηση (Intracytoplasmic Sperm Injection, ICSI). Με αυτή την τεχνική ένα μόνο σπερματοζωάριο ενίεται με λεπτή βελόνα στο εσωτερικό του ωαρίου.
Αντιμετωπίζεται:
- Η χαμηλή συγκέντρωση και κινητικότητα των σπερματοζωαρίων (κάτω από 15 εκ/ml και φτωχή κινητικότητα, κάτω από 32% καλώς κινούμενα σπερματοζωάρια).
- Η περίπτωση της αζωοσπερμίας, με λήψη σπέρματος απευθείας από τον όρχι και στη συνέχεια εφαρμογή ICSΙ.
Εφαρμόζονται 4 διαφορετικές τεχνικές για την ενδοκυτταροπλασματική έγχυση του σπερματοζωαρίου. Κάθε διαδικασία έχει μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα και κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή.
Mικροχειρουργική αναρρόφηση σπέρματος από την επιδιδυμίδα (MESA – Microsurgical Epididymal Sperm Aspiration)
Ενδείκνυται στις περιπτώσεις ανδρών που παρουσιάζουν απόφραξη των εκφορητικών πόρων (σωληναρίων) που οδηγούν το σπέρμα από τον όρχι στο πέος.
Αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας
Φυσιολογικό σπέρμα θεωρείται εκείνο με συγκέντρωση σπερματοζωαρίων πάνω από 15 εκατομμύρια ανά ml σπερματικού υγρού, με καλή κινητικότητα, εμπρόσθια, γρήγορη και μέτρια επιταχυνόμενη κίνηση, πάνω από 32% των σπερματοζωαρίων και με σπερματοζωάρια φυσιολογικής μορφολογίας πάνω από 4%.
Οι λόγοι της ανδρικής υπογονιμότητας είναι:
- Ολιγοασθενοσπερμία, δηλαδή ενώ όλα φαίνονται φυσιολογικά (ανατομία, ορμόνες, σεξουαλική διάθεση) ο όρχις δεν παράγει φυσιολογικό σπέρμα.
- Εμφάνιση κιρσοκήλης, συλλογής δηλαδή κιρσωδών φλεβών στο όσχεο, που οδηγεί σε καταστρεπτική για τα σπερματοζωάρια αύξηση της θερμοκρασίας στον όρχι. Ενδεικτικά, ακόμα και η αύξηση της θερμοκρασίας ακόμα και κατά ένα βαθμό στην περιοχή του όσχεου αρκεί για να είναι επιβλαβής.
- Απόφραξη της οδού κίνησης του σπέρματος, που μπορεί να προέρχεται από μια μόλυνση ή τραύμα που δημιουργεί ουλή που μπλοκάρει την επιδιδυμίδα. Επίσης, μια επέμβαση κήλης, προηγούμενη βασεκτομή μπορεί, να μπλοκάρει τα σπερματικά σωληνάρια, ενώ κύστη ή πέτρα στον προστάτη ενδέχεται να μπλοκάρει το σπέρμα στην είσοδό του στην ουρήθρα κατά την εκσπερμάτωση.
- Επαγγελματικοί, περιβαλλοντικοί και ψυχολογικοί παράγοντες, όπως υψηλά επίπεδα άγχους, διαταραχές ύπνου, ναρκωτικά, κάπνισμα, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, λιπαντικά, τοξίνες, αυξητικές ορμόνες στις τροφές, χημική ή θερμική έκθεση.
- Γενετικά Σύνδρομα, όπως πχ. σύνδρομο Kleinefelter, κυστική ίνωση.
- Αποφρακτική ή Μη Αποφρακτική αζωοσπερμία, δηλαδή πλήρης απουσία σπερματοζωαρίων κατά την εκσπερμάτωση. Η Αποφρακτική Αζωοσπερμία (Obstructive Azoospermia, OA), οφείλεται σε κάποια εμπλοκή στην αναπαραγωγική οδό, δηλαδή, παράγεται σπέρμα στον όρχι, αλλά παγιδεύεται μέσα σε αυτόν, ενώ η Μη Αποφρακτική Αζωοσπερμία (Non Obstructive Azoospermia, NOA), είναι το αποτέλεσμα σοβαρά εμποδιζόμενης ή ανύπαρκτης παραγωγής σπέρματος, που συνδιάζεται συνήθως σε αυξημένα επίπεδα FSH και μικρό μέγεθος όρχεων.
Σημείωση: Σχεδόν το 15% των ζευγαριών είναι υπογόνιμα. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να συλλάβουν, ακόμα κι εάν έχουν συχνές σεξουαλικές επαφές, χωρίς προφυλάξεις για ένα χρόνο, ή περισσότερο. Στα μισά περίπου από τα ζευγάρια αυτά, η μη επίτευξη σύλληψης σχετίζεται με την ανδρική υπογονιμότητα.
Η ανδρική υπογονιμότητα σχετίζεται με τη χαμηλή παραγωγή σπερματοζωαρίων, με την ακινησία, ή την αστοχία τους, καθώς και με τα εμπόδια που αποτρέπουν την έξοδο του σπέρματος. Ασθένειες, τραυματισμοί, χρόνια προβλήματα υγείας, επιλογές του τρόπου ζωής, και άλλοι παράγοντες μπορούν να εμπλακούν στην αιτία της ανδρικής υπογονιμότητας.
Συχνές ερωτήσεις σχετικά με την ανδρική γονιμότητα
- Ποιες είναι οι πιθανότητες σύλληψης ?
Η πιθανότητα ενός ζευγαριού, χωρίς διαγνωσμένα προβλήματα στην αναπαραγωγική υγεία των δύο συντρόφων, να συλλάβει είναι 20-37% μέσα στους τρεις πρώτους μήνες, 75% μέσα στους πρώτους έξι μήνες και 90% μέσα στον πρώτο χρόνο προσπαθειών. Από τα ζευγάρια που δεν κατάφεραν να συλλάβουν μέσα στον πρώτο χρόνο, το 50% θα το καταφέρει μέσα στο δεύτερο. Τα ζευγάρια που δεν καταφέρνουν να συλλάβoυν πρέπει να επισκεφτούν ένα ειδικό γονιμότητας. Περίπου το 20% των περιπτώσεων υπογονιμότητας οφείλονται σε παράγοντα σχετικό με την ανδρική αναπαραγωγική υγεία, ενώ το 30% οφείλεται σε παράγοντες σχετικούς με την αναπαραγωγική υγεία και των δύο συντρόφων. - Πως εκτιμάται η ανδρική γονιμότητα ?
Ο ιατρός θα πάρει το ιατρικό ιστορικό του άνδρα και θα προχωρήσει σε μια φυσική εξέταση. Στη συνέχεια ο άνδρας θα συλλέξει το σπέρμα το οποίο θα εξεταστεί ως προς τον αριθμό, την κινητικότητα και τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων που περιέχει. Εάν βρεθεί κάποια ανωμαλία στα αποτελέσματα θα γίνουν περεταίρω εξετάσεις. Μία ασθένεια, ή ακόμα και η λήψη κάποιας φαρμακευτικής αγωγής μπορεί να διαταράξουν το προϊόν της εκσπερμάτισης κατά την ημέρα της εξέτασης - Πόσο συχνή θα πρέπει να είναι η σεξουαλική επαφή του ζευγαριού ?
Οι μεγάλες περίοδοι αποχής από το σεξ δε δυναμώνουν το σπέρμα αλλά μειώνουν και την ποιότητα του. Τα ζευγάρια που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν είναι σημαντικό να έρχονται σε σεξουαλική επαφή 2 με 3 φορές την εβδομάδα κατά τη διάρκεια της γόνιμης περιόδου. Οι πιθανότητες σύλληψης αυξάνονται εάν η συνουσία λαμβάνει χώρα καθημερινά, ή κάθε δεύτερη μέρα κατά τη διάρκεια των γόνιμων ημερών, ενώ παράλληλα η κύηση είναι πιο πιθανή εάν ένα ζευγάρι έρθει σε επαφή μέσα σε ένα χρονικό διάστημα έξι ημερών που λήγει την ημέρα που απελευθερώνεται το ωάριο. - Ποιες σεξουαλικές πρακτικές μπορούν να βελτιώσουν τις πιθανότητες σύλληψης ?
Τα σπερματοζωάρια που απελευθερώνονται κατά την εκσπερμάτιση, φτάνουν στις σάλπιγγες μέσα σε λίγα λεπτά ανεξαρτήτως της σεξουαλικής στάσης. Επίσης δεν υπάρχουν δεδομένα που να τεκμηριώνουν ότι ο οργασμός, ή η παρατεταμένη ανάπαυση μετά τη συνουσία αυξάνουν την πιθανότητα σύλληψης. Κάποια λιπαντικά προϊόντα του εμπορίου, καθώς και άλλες ουσίες που χρησιμοποιούνται για τη λίπανση του κόλπου, όπως είναι το ελαιόλαδο, η βαζελίνη και το σίελο, θα πρέπει να αποφεύγονται για την περίοδο που το ζευγάρι προσπαθεί να συλλάβει. - Η διατροφή επηρεάζει τη γονιμότητα ?
Η παχυσαρκία έχει συνδεθεί ξεκάθαρα με τη διαταραγμένη παραγωγή σπέρματος. Τα αντιοξειδωτικά στα οποία συμπεριλαμβάνονται και οι βιταμίνες Ε και C, οι οποίες βρίσκονται στα περισσότερα πολυβιταμινούχα σκευάσματα, έχει βρεθεί πως αυξάνουν ελαφρώς τον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Τα φρούτα και τα λαχανικά συνιστούν επίσης, μια φυσική πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών. - Κάπνισμα και χρήση ουσιών
Το κάπνισμα σχετίζεται με μειωμένη ποιότητα σπέρματος. Παράλληλα, η χρήση ουσιών, συμπεριλαμβανομένων των αναβολικών στεροειδών και της μαριχουάνας, σχετίζεται με διαταραγμένη λειτουργία των σπερματοζωαρίων. - Εσώρουχα και αναπαραγωγική ικανότητα
Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, τα στενά εσώρουχα μπορεί να αυξήσουν τη θερμοκρασία στην περιοχή του όσχεου και να μειώσουν την ποιότητα του σπέρματος. Η επιλογή ενός άνετου εσώρουχου είναι ένας τρόπος αποφυγής να επηρεαστεί η ικανότητα παραγωγής σπέρματος. - Τρόποι βελτίωσης πιθανοτήτων σύλληψης με φυσικό τρόπο
Όπως για την προαγωγή της γενικής υγείας, έτσι και για την προαγωγή της αναπαραγωγικής υγείας, είναι πολύ σημαντική η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής.
Η διατήρηση ιδανικού βάρους, καθώς και η επιλογή διατροφής πλούσιας σε αντιοξειδωτικές ουσίες είναι πιθανό να βελτιώσει την ποιότητα του σπέρματος. Επιπρόσθετα, η μείωση του στρες και η ρύθμιση των χρόνιων ασθενειών, όπως είναι ο διαβήτης, μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα του άνδρα να γονιμοποιήσει. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οποιαδήποτε θετική αλλαγή στον τρόπο ζωής θα χρειαστεί σχεδόν τρεις μήνες για να έχει καλά αποτελέσματα στην ποσότητα και την ποιότητα του σπέρματος. Τα ζευγάρια με γνωστές χρόνιες ιατρικές καταστάσεις είναι καλό να συμβουλευτούν έναν ειδικό, έτσι ώστε να ενισχύσουν τη γενική τους υγεία πριν ξεκινήσουν την προσπάθεια τους για τεκνοποίηση.
Tips to Keep
- Μελέτες αναδεικνύουν το βοηθητικό ρόλο των αντιοξειδωτικών ουσιών, όπως είναι ο ψευδάργυρος και η βιταμίνη Ε, στους άνδρες που προσπαθούσαν να κάνουν παιδί.
- Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν σε υπογόνιμους άνδρες, σε αυτούς δηλαδή που ήταν λιγότερο γόνιμοι σε σχέση με το μέσο όρο, αλλά ωστόσο ικανοί να τεκνοποιήσουν.
- Η υπογονιμότητα επηρεάζει έναν στους 20 άνδρες και ευθύνεται για τις μισές συλλήψεις οι οποίες άργησαν να πραγματοποιηθούν
- Το οξειδωτικό στρες συμβαίνει όταν κάποια μόρια, γνωστά ως ελεύθερες ρίζες, τα οποία είναι παραπροϊόντα του κυτταρικού μεταβολισμού, καταστρέφουν το DNA και την λειτουργική ικανότητα των κυττάρων. Τα αντιοξειδωτικά , συμπεριλαμβανομένων και κάποιων βιταμινών και θρεπτικών ουσιών, σταθεροποιούν τις ελεύθερες ρίζες και βοηθούν στην προστασία των κυττάρων και ίσως αυξάνουν τις πιθανότητες σύλληψης.
Σημείωση: Η πρόσληψη αντιοξειδωτικών σκευασμάτων δεν μπορεί να βλάψει τον οργανισμό, ωστόσο, δεν είναι γνωστό ποιες ουσίες είναι ευεργετικές και σε ποια δοσολογία.
Μάθετα Περισσότερα: www.brattisurology.gr