Νεο-Λουδίτης, λάτρης της θεάς Τεχνολογίας ή Ποσειδώνας;

Η ανθρωπότητα -όπως αποδεικνύει η Ιστορία της- αρέσκεται στο να βρίσκεται συχνά εν μέσω πολέμου. Είτε πρόκειται για την κυριολεκτική σημασία της λέξης είτε για τη μεταφορική, η ανταλλαγή πυρών είναι μέρος της διαδρομής της. Οι μάχες πάντα έχουν θύματα και -όπως όλες οι πράξεις μας- συνέπειες. Άλλοι θρηνούν «μεταπολεμικά» και άλλοι πανηγυρίζουν πίνοντας τη σαμπάνια του «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», διατυπώνοντας παράλληλα -με ύφος τάχα θλιμμένο και με ρεαλισμό ντυμένο- βαρύγδουπες φράσεις για παράπλευρες απώλειες που είναι πάντα το αναγκαίο κακό για την επίτευξη ενός μεγάλου σκοπού.

Ο πόλεμος που γίνεται με όπλα, βόμβες, ρουκέτες και άλλα συναφή, έχει θύματα εμφανή μπροστά στα μάτια μας. Εκείνος που διεξάγεται με άλλα μέσα, αφήνει θύματα που -για να τα δούμε- χρειάζεται να ενεργοποιήσουμε άλλα «μάτια». Οικονομικοί πόλεμοι, παιχνιδάκια κάποιων λίγων που αποφασίζουν πού και πώς θέλουν να κατευθύνουν τις μάζες, μακρόπνοα σχέδια οργανωμένα από παίκτες που κάνουν τον παγκόσμιο χάρτη πίστα για monopoly. Πόλεμοι πλάγιοι. Πόλεμοι έμμεσοι και όχι σε όλους εμφανείς.

Η τεχνολογία αποτελεί αναμφισβήτητα ένα μέσο που χρησιμοποιείται κατά κόρον σε τέτοια «παιχνίδια». Ταυτόχρονα όμως, πολλά από τα δημιουργήματά της δίνουν ανάσα, ανακουφίζουν, εξυπηρετούν, διευκολύνουν, προσφέρουν κάτι θετικό. Έχει φανατικούς πολέμιους και ένθερμους υποστηρικτές. Τι θέση παίρνει καθένας μας σ’ αυτή την αντιπαράθεση λοιπόν; Είμαστε νεο-Λουδίτες ή Λάτρεις της …θεάς Τεχνολογίας; Υπάρχει τρίτη επιλογή;

Οι βασικοί τομείς της τεχνολογίας (πληροφορία και επικοινωνία, υγεία και ασφάλεια, στρατιωτική τεχνολογία, μηχανική, οικιακή τεχνολογία, μεταφορές, εφαρμοσμένες επιστήμες και βιομηχανία) έχουν να επιδείξουν αξιοπρόσεκτες ανακαλύψεις, εφευρέσεις και επιτεύγματα που -όμως- έχουν πάντα μέσα τους τόσο τη θετική όσο και την αρνητική χροιά των συνεπειών τους, ανάλογα με τον τρόπο που θα χρησιμοποιηθούν και φυσικά, ανάλογα με το κίνητρο του χρήστη.

Στην κλάδο της υγείας, τα συμπεράσματα μιας σπουδαίας έρευνας δεκαετιών, μπορούν να δώσουν πληροφόρηση για επεξήγηση και θεραπεία μιας νόσου και ταυτόχρονα, να εμπνεύσουν έναν παρανοϊκό νου για χρήση τους με σκοπό τη δημιουργία και την εξάπλωση ενός ιού.

Στον κλάδο της πληροφορίας και της επικοινωνίας, η άμεση πρόσβαση σε υλικό (ενημερωτικό, εκπαιδευτικό κ.λπ.) εξοικονομεί χρόνο, δίνει λύσεις, επιταχύνει διαδικασίες αλλά ταυτόχρονα, η υπερ-πληροφόρηση, η παραπληροφόρηση και η αδυναμία διαχείρισης αυτών και καθορισμού σχετικών κριτηρίων, κάνει συχνά τον σύγχρονο άνθρωπο εγκλωβισμένο, μπερδεμένο και αποπροσανατολισμένο. Τα «έξυπνα» τηλέφωνα, οι εφαρμογές, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, προσφέρουν μια πιο άμεση επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, είναι όμως πια κοινώς αποδεκτό ότι συχνά οδηγούν στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση και ωθούν το άτομο στην αποξένωση. Η συγκατάθεσή μας για να είναι ορατή η τοποθεσία μας μέσω του κινητού μας τηλεφώνου, μας εξυπηρετεί όταν χρειαζόμαστε GPS αλλά εύκολα μπορεί να μας μετατρέψει σε αντικείμενα παρακολούθησης.

Στις εφαρμοσμένες επιστήμες, η τεχνολογία, εξελισσόμενη, παρέχει πιο δυνατά μέσα π.χ. στον τομέα της Αρχαιολογίας για την πιο αποδοτική μελέτη του απώτερου ή του πρόσφατου παρελθόντος, ωστόσο παράλληλα, αναπτύσσει την τεχνητή νοημοσύνη, της οποίας τα δημιουργήματα εκπλήσσουν αλλά και σοκάρουν (εγείροντας προβληματισμούς για το μέλλον) με τις φοβερές δυνατότητές τους.

Αντίστοιχα παραδείγματα μπορούμε να βρούμε και για τους υπόλοιπους τομείς της τεχνολογίας που, σαν άλλο νόμισμα, όπως όλα, έχει κι εκείνη δύο όψεις. Τι κάνουμε λοιπόν; Ποια είναι η θέση μας;

Οι νεο-Λουδίτες, με το όραμά τους για έναν κόσμο άνευ τεχνολογικής παρουσίας, μπορεί να έχουν ενίοτε βάσιμα επιχειρήματα για τις θέσεις τους και να διαβλέπουν κινδύνους όντως πολύ πιθανούς, ωστόσο η επιστροφή ολόκληρου του πλανήτη σε μια ζωή στη φύση, είναι ξεκάθαρα κάτι ανέφικτο πια. Προϋποθέτει άλλου είδους εσωτερικές διεργασίες για τον κάθε άνθρωπο, διεύρυνση της ατομικής και συλλογικής συνειδητότητας και άλλα πολλά που σε καμία περίπτωση δεν θα συμβούν άμεσα, όσες διαδηλώσεις κατά της τεχνολογίας και αν διοργανωθούν.

Από την άλλη, παρά τα οφέλη συγκεκριμένων τεχνολογικών εξελίξεων, η λατρευτική νοοτροπία όσων άγονται και φέρονται από την -κατά τους ίδιους- θεότητα Τεχνολογία, βάζει συχνά το άτομο σε μια μηχανική -αυτόματη, χωρίς πρότερη σκέψη και χωρίς καθορισμό κριτηρίων- νοοτροπία, το μετατρέπει σε κατευθυνόμενο από άλλους ον και το απομακρύνει από τον εαυτό του.

Με καμία από τις δύο ακραίες αυτές επιλογές λοιπόν δεν δείχνουν ευοίωνα τα πράγματα.

Αυτό που μπορεί στ’ αλήθεια να διαμορφώσει ένα μέλλον με καλύτερες προοπτικές είναι η ισχυροποίηση των προσωπικοτήτων μας και η εκπαίδευση των νέων γενεών ώστε να ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ συνειδητά πότε και πώς θα αξιοποιούν με υγιή κίνητρα τις τεχνολογικές εξελίξεις. Θέλουμε ως μέλη της κοινωνίας ανθρώπους που θα διακρίνουν πότε κάποιος/κάτι (σχετικό ή μη με την τεχνολογία) έχει την πρόθεση να τους μεταπλάσει σε άβουλα πιόνια και θα βρίσκουν τη δύναμη να λένε «όχι» σε παιχνίδια ελέγχου. Χρειαζόμαστε την παιδεία που θα κάνει τα σημερινά παιδιά να ανακαλύπτουν σταδιακά την «ταυτότητά» τους, να μη την ξεχνούν και αργότερα, να λένε «ναι» μόνο σε ό,τι της ταιριάζει.

Ένα τέτοιο μονοπάτι έχει πιο πολλές πιθανότητες να οδηγήσει σε έναν κόσμο από περισσότερους σκεπτόμενους ανθρώπους που θα έχουν το θάρρος να μην ακολουθούν την με ύπουλο ενίοτε σκοπό καθοριζόμενη ροή του ποταμού «Σύστημα» αλλά να αξιοποιούν όσες πλευρές του είναι χρήσιμες και να ξέρουν το γιατί.

Το θέμα λοιπόν δεν είναι να απορρίπτουμε την τεχνολογία εξ ολοκλήρου, να μαχόμαστε για την πλήρη εξάλειψή της και να διεκδικούμε επιστροφή στην εποχή της «ανυπαρξίας» της. Ούτε βέβαια να βυθιζόμαστε στα χωρίς όρια πελάγη της και να παρασυρόμαστε από το κύμα και τα ρεύματά της. Αλλά να στεκόμαστε εκεί μέσα όρθιοι, σταθεροί, συνειδητοί και αυτοκυρίαρχοι σαν άλλοι Ποσειδώνες, κρατώντας την αυτογνωσία για τρίαινα, και να κολυμπάμε μόνο όταν ΕΜΕΙΣ θέλουμε να απολαύσουμε τα νερά της.

Σημείωση: Ο νεολουδισμός ή νεολουδιτισμός (Neo-Luddism) είναι η φιλοσοφία η οποία αντιτίθεται σε ορισμένες μορφές σύγχρονης τεχνολογίας, όπως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και τα κινητά τηλέφωνα ή ακόμα και καθολικά σε όλες τις τεχνολογίες και στον καταναλωτισμό γενικότερα.