Ο όρος «ψυχική διαταραχή» ή «ψυχική ασθένεια» αναφέρεται σε ένα σύνολο ψυχολογικών συμπτωμάτων ή διαταραχών που καθιστούν την αντιμετώπιση της καθημερινής ζωής δύσκολη και προσωπικά οδυνηρή. Αυτά τα ψυχολογικά συμπτώματα συχνά επηρεάζουν επίσης τις διαπροσωπικές σχέσεις ενός ατόμου.
Ορισμένες ψυχικές διαταραχές προκαλούνται από εγκεφαλική βλάβη, και απαντώνται πολύ πιο σπάνια. Τρεις από αυτές παρατίθενται παρακάτω.
1. Το σύνδρομο Stendhal
Το σύνδρομο Stendhal είναι μια έντονη ψυχοσωματική αντίδραση που εμφανίζεται σε ανθρώπους που παρακολουθούν την ανείπωτη ομορφιά της Φλωρεντιανής υψηλής τέχνης και την αφάνταστη ομορφιά των αναγεννησιακών εκθεμάτων της Πινακοθήκης Ουφίτσι. Μοιάζει πολύ με τροφική δηλητηρίαση, αλλά στην πραγματικότητα είναι μια έντονη αντίδραση που προκαλείται από την αδυναμία του ανθρώπινου οργανισμού να αντιμετωπίσει την αφάνταστη ομορφιά.
Το σύνδρομο πήρε το όνομά του από τον συγγραφέα Marie-Henri Beyle, ο οποίος υπέγραφε με το ψευδώνυμο Stendhal. Περιγράφει την επίσκεψή του στην πρωτεύουσα της Τοσκάνης το 1817: «Ένιωθα έκσταση στην ιδέα και μόνο της επίσκεψης μου στη Φλωρεντία…Με είχε κυριεύσει ένα δυνατό ρίγος στην καρδιά, το αίμα είχε παγώσει μέσα μου και ενώ περπατούσα φοβόμουν διαρκώς ότι θα σωριαστώ στο έδαφος».
Το σύνδρομο περιγράφηκε κλινικά το 1989 από την ψυχίατρο Graziella Magherini, η οποία εργαζόταν στο νοσοκομείο Santa Maria Nuova της Φλωρεντίας. Η Magherini παρακολούθησε εκτενώς 106 ασθενείς, οι οποίοι παρουσίαζαν ζάλη και ταχυκαρδία, παραισθήσεις και διαταραχές της προσωπικότητας τη στιγμή που βρίσκονταν μπροστά σε έναν πίνακα του Μποτιτσέλι ή ένα γλυπτό του Μιχαήλ Άγγελου. Όλοι οι ασθενείς ήταν τουρίστες και, σύμφωνα με τα λόγια της Magherini το 2019, «υπέφεραν από κρίσεις πανικού επειδή η επαφή με αυτά τα έργα τέχνης είχε βαθιά επίδραση στην ψυχολογία τους».
2. Το σύνδρομο Capgras
Το σύνδρομο Capgras είναι μια διαταραχή κατά την οποία το άτομο έχει επίμονες ψευδαισθήσεις ότι ένας φίλος, σύζυγος, γονέας ή άλλος στενός συγγενής έχει αντικατασταθεί από ένα απατεώνα. Πήρε το όνομά του από τον Γάλλο ψυχίατρο Joseph Capgras (1873-1950). Ανήκει στα σύνδρομα παραληρήματος εσφαλμένης αναγνώρισης, μια κατηγορία παραληρητικών ιδεών που περιλαμβάνουν λανθασμένη αναγνώριση ανθρώπων, τόπων και αντικειμένων, η οποία μπορεί να είναι οξεία, παροδική ή χρόνια.
Οι ψευδαισθήσεις αυτές είναι πιο συχνές σε άτομα που διαγιγνώσκονται με παρανοϊκή σχιζοφρένεια, αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστούν σε εγκεφαλικές βλάβες, άνοια με σώματα Lewy, και σε άλλες άνοιες. Έχει επίσης αναφερθεί ότι εμφανίζονται σε συνδυασμό με διαβήτη, υποθυρεοειδισμό και ημικρανίες. Εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες, με αναλογία περίπου 3:2.
Οι ρίζες αυτού του συνδρόμου μπορούν να εντοπιστούν στη δυσλειτουργία του εγκεφάλου. Ένα χάσμα μεταξύ του οπτικού νεύρου και της συναισθηματικής διέγερσης εμποδίζει τους ασθενείς να αναγνωρίζουν οικεία πρόσωπα. Το σύνδρομο συνδέεται με την άνοια και τη σχιζοφρένεια, αλλά η συσχέτιση αυτή δεν είναι συνώνυμη με την ταύτιση.
3. Το σύνδρομο Cotard
Το σύνδρομο Cotard είναι γνωστό και ως ψευδαίσθηση Cotard, σύνδρομο ζωντανού σώματος ή μηδενιστική ψευδαίσθηση. Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτό τείνουν να έχουν την ψευδαίσθηση ότι είναι νεκροί, μερικώς νεκροί ή ανύπαρκτοι.
Μπορεί επίσης να πιστεύουν ότι σαπίζουν, ότι δεν έχουν εσωτερικά όργανα ή ότι έχουν χάσει όλο τους το αίμα. Οι ασθενείς με διαταραχή Cotard μπορεί επίσης να ισχυριστούν ότι μυρίζουν σάπια σάρκα ή ότι αισθάνονται σκουλήκια στο δέρμα τους.
Το παράδοξο με αυτούς τους ασθενείς είναι πως ενώ πιστεύουν ότι είναι νεκροί, αυτό ταυτόχρονα τούς δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι είναι αθάνατοι.
Η συγκεκριμένη διαταραχή διαγνώστηκε για πρώτη φορά το 1800 από τον Γάλλο νευρολόγο Jules Cotard (εξ ου και το όνομα).